Wanilia jest rośliną należącą do rodziny roślin storczykowatych. Nie jest jednak od razu kojarzona ze światem botaniki. Przez swój oryginalny aromat, najczęściej kojarzy się z deserami, co od razu sugeruje, że może być przyprawą. I faktycznie, najłatwiej wanilię znaleźć na jednej z półek sklepu spożywczego, gdzie widnieje w postaci lasek wanilii lub aromatów spożywczych (cukru waniliowego, proszku waniliowego, olejku lub ekstraktu waniliowego).
Co to jest wanilia?
Wanilia używana jest do przyprawiania różnych potraw, wbrew pozorom nie tylko deserów takich jak ciasta, kremy, budynie i lody. Kto choć raz użył wanilii lub zjadł coś o smaku waniliowym, dobrze wie, że aromatu wanilii nie tak łatwo zapomnieć. Nie da się go porównać z niczym innym.
Zapach wanilii jest słodkawy i ciepły. Kojarzy się z elegancją, ale też przytulnością, dlatego często wykorzystywany jest w zapachach do pomieszczeń (np. w świecach i woskach zapachowych). Spotykany jest również w przemyśle kosmetyczno-perfumiarskim, stanowiąc główną lub jedną z nut zapachowych perfum i kosmetyków pielęgnacyjnych do ciała.
Wanilia jest lubianym aromatem. W jedzeniu smakuje nawet najmłodszym łasuchom. Jako zapach wnętrzarski i kosmetyczny nazywany jest zapachem otulającym. Być może ze względu na szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach życia i skojarzenia z przyjemnością, wanilia jest tak lubiana przez człowieka?
Wanilia roślina
Na świecie istnieje ponad 100 gatunków orchidei waniliowych. Jednak tylko i wyłącznie z jednego gatunku wanilii, wanilii płaskolistnej, pozyskiwane są przyprawy oraz ekstrakty waniliowe używane w przemyśle spożywczym.
Badania rośliny wykazały obecność olejków w wanilii. Okazało się, że olejek waniliowy z powodzeniem można stosować w medycynie i przemyśle kosmetycznym. Ma wiele cennych właściwości prozdrowotnych i pielęgnacyjnych na ciało człowieka. Olejek waniliowy jest wykorzystywany między innymi do masaży, a w postaci nalewki może być pomocny w leczeniu gorączki i bólach reumatycznych. W aromaterapii, z kolei, ma działanie regenerujące, uspokajające, wyciszające.
Fot. Wanilia w skrzynkach
Wanilia jest bardzo interesującą i jednocześnie nie najłatwiejszą rośliną w uprawie.
Wieloletnie obserwacje wanilii wykazały, że jej kwiaty o żółto-zielonym kolorze kwitną tylko raz na kilka lat (co 2-3 lata), a okres kwitnienia wynosi 2-3 miesiące. W dodatku kwiaty wanilii są zapylane przez wybrane gatunki pszczół i kolibrów.
Jej kwiaty są niestety otwarte przez ograniczoną ilość godzin w ciągu dnia i to właśnie wtedy muszą być zapylone. Z tego powodu, kwiaty wanilii hodowanej na plantacjach, są zapylane ręcznie. Jeśli tak się nie stanie, kwiaty odpadają. Zapylone kwiaty po 9 miesiącach dojrzewają w strąki. Kształtem przypominają one fasolkę i zbiera się ręcznie.
W momencie zerwania owoce wanilii nie posiadają zapachu. Dopiero po odpowiednio długim procesie naprzemiennego suszenia i fermentacji osiągają aromat tak dobrze znany w kuchni, perfumach i kosmetykach. Intensywność smaku i zapachu zawdzięczany jest białemu nalotowi (waniliny) na łuskach owoców.
Ze względu na skomplikowany i pracochłonny proces uprawy, wanilia jest drogocenną rośliną. Ceny wanilii w postaci przypraw i naturalnych olejków są bardzo wysokie – to jedna z najdroższych przypraw świata.
Jak wygląda wanilia?
Wanilia z wyglądu przypomina orchideę.
Jej kłącza pną się po pniach i gałęziach drzew. Pień stanowi dla wanilii rusztowanie, dzięki któremu kłącza nie wiją się na ziemi. Liana wanilii może osiągnąć 10 metrów długości. Liście wanilii są mięsiste, sztywne i płaskie o eliptycznym kształcie. Strąki przypominają kształtem fasolkę, są to torebki wypełnione tysiącem nasion. Pnącza, strąki i liście są koloru jasnozielonego, zielonego.
Pąki kwiatów i kwiaty w rozkwicie osiągają kolor zielonkawy, kremowy, żółty. Kwiaty pachnące i duże (płatki 5-7 cm).
Strąki wanilii po obróbce przybierają brązowy, ciemno-brązowy kolor.
Skąd pochodzi wanilia?
Pierwsze ślady wanilii czy też wzmianki o tej roślinie w Europie pochodzą z XVII wieku. Wanilia została przywieziona na kontynent europejski z Południowej i Środkowej Ameryki. Sprowadzili ją hiszpańscy konkwistadorzy. Do XIX wieku za ojczyznę wanilii uważano Meksyk. Za źródło pochodzenia wanilii uznaje się kraje tropikalne.
Fot. Jeżeli nie wiesz gdzie rośnie wanilia, koniecznie czytaj dalej!
Gdzie rośnie wanilia?
W postaci dzikiej wanilia rośnie w lasach tropikalnych Ameryki Południowej i Środkowej. Plantacje wanilii można odnaleźć na całym świecie w szerokościach geograficznych odpowiadającym klimacie tropikalnym.
Najbardziej znana i ceniona jest wanilia pochodząca z Madagaskaru, która nosi nazwę wanilia bourbon. Madagaskar jest obecnie największym producentem wanilii na świecie. Tam też została wynaleziona metoda ręcznego zapylania kwiatów wanilii.
Jak rośnie wanilia? – Podsumowanie
Wanilia jest pnączem rosnącym ku górze po pniach innych drzew. Drzewa stanowią dla pnącza wanilii podpory. Z wyglądu pnącza wanilii przypominają liany. Owoce pnącza rodzą kwiaty, które jeśli tylko uda się je zapylić, zamieniają się w kłącza przypominające kształtem fasolkę.
